174. Yo‘l harakatida ishtirok etayotgan transport vositalarining texnik holati va jihozlari O‘zbekiston Respublikasining “Yo‘l harakati xavfsizligi to‘g‘risida”gi Qonuni talablariga muvofiq bo‘lishi kerak.
Mexanik transport vositalari va tirkamalar “Tranzit” ro‘yxatlash belgisining amal qilish vaqti ichida yoki xarid qilingan, shuningdek bojxonada rasmiylashtirilgan vaqtdan boshlab 10 kun mobaynida DYHXXda ro‘yxatdan o‘tkazilishi kerak. Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilish O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda amalga oshirilishi kerak.
175. Mexanik transport vositalari (tramvay, tolleybuslardan tashqari) va tirkamalarning ko‘zda tutilgan joylarida tegishli namunadagi ro‘yxatdan o‘tkazish davlat raqam belgilari o‘rnatilgan bo‘lishi shart. Avtomobil va avtobuslarda esa old peshoynaning o‘ng tomonidagi past burchagiga davlat texnik ko‘rigidan o‘tganligi haqidagi talon o‘rnatilishi kerak.
Yuk avtomobillari, tirkamalar (yengil avtomobillar va mototsikllar tirkamalaridan tashqari) va avtobuslar (mikroavtobuslardan tashqari) kuzovining orqa devoriga uning davlat raqam belgisi va harflari yozilishi kerak. Raqamning balandligi 300 mm, kengligi 120 mm, chiziqning yo‘g‘onligi 30 mm, harflar balandligi esa raqam o‘lchamlarining 2/3 qismiga teng bo‘lishi kerak.
Tramvay va trolleybuslarga tegishli tashkilot tomonidan ro‘yxatga olingan raqamlar yoziladi.
176. Transport vositalariga quyidagi taniqlik belgilari o‘rnatilishi kerak:
- “Avtopoyezd” — yuk avtomobillari va g‘ildirakli traktor (1,4 tonna va undan yuqori) larda tirkama bo‘lganda, shuningdek tutashtirilgan avtobus va trolleybus kabinalari tomining old qismi o‘rtasiga bir qator qilib 150 dan 300 millimetrgacha oraliqda ko‘ndalang joylashgan uchta zarg‘aldoq rangli chiroq yoki ichidan yoritiladigan, tomonlarining har biri 250 millimetr bo‘lgan sariq rangli uchburchak shaklidagi belgi;
- “Turumlangan” (tishli, shipli) — turumlangan shinali mexanik transport vositasining orqasiga tomonlari teng, ichiga qora rangda “T” harfi tushirilgan, qizil hoshiyali, oq rangdagi uchburchak shaklidagi belgi. Uchburchakning tomonlari transport vositasining turiga qarab 200 — 300 millimetrgacha, hoshiyaning kengligi uchburchak tomonining 1/10 qismiga teng bo‘lishi kerak;
- “Bolalar guruhini tashish” — bolalar guruhini tashkiliy tashishda, transport vositasining old va orqa tomonlariga qizil hoshiyali, ichiga 1.21 yo‘l belgisidagi bolalar timsolining tasviri tushirilgan, sariq rangdagi, tomonlari teng bo‘lgan to‘rtburchak (kvadrat) ko‘rinishidagi belgi. To‘rtburchakning tomonlari 250 — 300 millimetrgacha, hoshiyaning kengligi to‘rtburchak tomonining 1/10 qismiga teng bo‘lishi kerak;
- “Kar haydovchi” — kar-soqov yoki kar haydovchi boshqarayotgan transport vositasining old va orqa tomonlariga ichiga diametri 40 millimetr bo‘lgan uchta qora doira tushirilgan, diametri 160 millimetrni tashkil etadigan sariq rangli doira shaklidagi belgi;
“Boshqarishni o‘rgatish transport vositasi” — boshqarishni o‘rgatishda foydalaniladigan transport vositalarining old va orqa tomoniga ichiga qora rangda “O‘” harfi tushirilgan, tomonlari 200 millimetrdan 300 millimetrgacha bo‘lgan, qizil hoshiyali, oq rangli uchburchak shaklidagi belgi;
“Tezlik cheklangan” — o‘ta og‘ir, xavfli va katta o‘lchamli yuklarni tashiyotgan, shuningdek transport vositasining texnik tavsifnomasida ko‘rsatilgan eng yuqori tezligi ushbu Qoidalarning 78, 79 va 80-bandlarida belgilangan tezlikdan kam bo‘lgan hollarda transport vositasi kuzovi orqa devorining chap tomoniga 3.24 — “Yuqori tezlik cheklangan” yo‘l belgisining kichraytirilgan, rangli tasviri tushirilgan shaklidagi belgi. Belgining diametri 160 millimetrdan kam bo‘lmasligi, hoshiyasining kengligi belgi diametrining 1/10 qismiga teng bo‘lishi kerak;
“Xavfli yuk” xavfli yukni tashiyotgan transport vositasining old va orqa tomoniga o‘rnatilgan o‘lchami 690 x 300 millimetr, o‘ng qismi 400 x 300 millimetr bo‘lgan zarg‘aldoq rangli, chap qismi esa yukning xavfli xususiyatini bildirib turgan belgilar tushirilgan qora hoshiyali (kengligi 15 millimetr) oq rangdagi to‘rtburchak shaklidagi belgi (ushbu Qoidalarga 4-ilova);
“Katta o‘lchamli yuk” — ichiga kengligi 50 millimetrli, diagonal bo‘yicha navbatma-navbat qizil va oq rangli chiziqlar tushirilgan, nur qaytaradigan yuzali, o‘lchami 400 x 400 millimetrli to‘rtburchak shaklidagi belgi;
“Uzun o‘lchamli transport vositasi” — yukli yoki yuksiz uzunligi 20 metrdan oshadigan transport vositasining, ikki yoki undan ko‘proq tirkamali avtopoyezdlarning orqasiga kengligi 40 millimetr bo‘lgan qizil hoshiyali, o‘lchami 1200 x 200 millimetr bo‘lgan, tarkibning tasviri tushirilgan sariq rangli to‘rtburchak shaklidagi belgi.
Ko‘rsatilgan o‘lchamli belgini joylashtirishning imkoniyati bo‘lmasa, bir xil ikkita 600 x 200 millimetr o‘lchamdagi belgini transport vositasining o‘qiga simmetrik ravishda o‘rnatishga yo‘l qo‘yiladi.
“Avariya sababli to‘xtash” — miltillovchi qizil chiroq va davlat standarti talablari asosidagi uchburchak shaklidagi belgi.
Haydovchilarning xohishiga ko‘ra quyidagi taniqlik belgilari o‘rnatilishi mumkin:
“Shifokor” — shifokor-haydovchi boshqarayotgan transport vositasining old va orqa tomoniga o‘rnatiladigan, tomonlari 140 millimetr bo‘lgan, ko‘k rangli, to‘rtburchak ichida diametri 90 millimetrli oq doiraga qalinligi 25 millimetrli qizil xoch tasviri tushirilgan belgi;
“Nogiron” — birinchi yoki ikkinchi guruh nogironi boshqarayotgan transport vositasining old va orqa tomoniga o‘rnatiladigan barcha tomonlari 150 millimetr bo‘lgan va qora rangli 7.17 yo‘l belgisining tasviri tushirilgan sariq rangli to‘rtburchak shaklidagi belgi.
177. Mexanik transport vositalarini shatakka olishda egiluvchan ulagichni ko‘rsatadigan ogohlantiruvchi, o‘lchami 200 x 200 millimetr bo‘lgan, diagonali bo‘yicha ketma-ket joylashgan 50 millimetr qalinlikdagi qizil va oq rangli chiziqlar tushirilgan, yorug‘lik qaytaradigan yuzali bayroqchalar yoki taxtachalar shaklidagi ogohlantiruvchi qurilmalar o‘rnatilishi kerak.
Egiluvchan ulagichga kamida ikkita ogohlantiruvchi qurilma o‘rnatiladi.
178. Qattiq ulagichli qurilmaning konstruksiyasi texnik tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlarning talablariga mos bo‘lishi kerak.
179. Quyidagi hollarda transport vositalaridan foydalanish taqiqlanadi:
avtomobillar, avtobuslar, avtopoyezdlar, tirkamalar, mototsikllar, mopedlar, traktorlar va boshqa o‘ziyurar mashinalarning texnik holati va jihozlanishi transport vositalaridan foydalanishni taqiqlaydigan shartlar ro‘yxatining talablariga javob bermasa (ushbu Qoidalarga 3-ilova);
trolleybus va tramvaylarda tegishli texnik foydalanish qoidalarida ko‘zda tutilgan nosozliklardan birortasi bo‘lsa;
transport vositalari davlat texnik ko‘rigidan o‘tmagan, shuningdek tegishli ruxsatsiz qayta jihozlangan bo‘lsa;
transport vositalari DYHXX ruxsatisiz miltillovchi chiroq-mayoqcha va (yoki) maxsus tovushli ishora bilan jihozlangan, kuzovning yon tomoniga DYHXX bilan kelishilmasdan qiya oq chiziq tortilgan, ko‘zda tutilgan joylarga tegishli davlat raqam belgilari o‘rnatilmagan, agregat va qismlarining raqamlari yoki davlat ro‘yxatlash raqam belgilari ko‘rinmaydigan, qalbakilashtirilgan, o‘zgartirilgan bo‘lsa;
transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligi belgilangan tartibda majburiy sug‘urta qilinmagan bo‘lsa.
180. Transport vositalarining texnik holatiga va ulardan foydalanishga javobgar bo‘lgan mansabdor va boshqa shaxslarga quyidagilar taqiqlanadi:
texnik nosoz, tegishli ruxsatsiz qayta jihozlangan, belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkazilmagan yoki davriy davlat texnik ko‘rigidan o‘tkazilmaganligi tufayli foydalanish taqiqlangan transport vositalarini yo‘lga chiqarish;
mastlik (giyohvandlik moddalar, alkogol va boshqalar) holatida yoki sezgirlik va e’tiborni susaytiradigan dori-darmonlar ta’sirida, yo‘l harakati xavfsizligiga tahdid soladigan charchoqlik yoki betoblik holatida, shuningdek tegishli toifadagi transport vositalarini boshqarish huquqi bo‘lmagan, belgilangan muddatda tibbiy ko‘rikdan o‘tmagan, transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilish bo‘yicha sug‘urta polisi bo‘lmagan shaxslarni transport vositasini boshqarishga qo‘yish;
asfalt yoki sement-beton qoplamali yo‘llarga zanjirli traktor va boshqa o‘ziyurar mexanizmlarni chiqarish.
181. Yo‘llar, temir yo‘l kesishmalari va boshqa yo‘l inshootlarining holatiga javobgar bo‘lgan mansabdor va boshqa shaxslar:
yo‘llar, temir yo‘l kesishmalari va boshqa yo‘l inshootlarini yo‘l harakati xavfsizligi sohasidagi texnik tartibga solish bo‘yicha me’yoriy-huquqiy va me’yoriy hujjatlar talablariga muvofiq, harakat xavfsizligini ta’minlaydigan holatda saqlashga;
yo‘l harakatiga xalaqit beradigan har qanday to‘sqinlik vujudga kelsa, ularni o‘z vaqtida bartaraf etish, yo‘lning ayrim qismlarida ulardan foydalanish yo‘l harakati xavfsizligiga tahdid soladigan hollarda harakatni cheklash yoki taqiqlash choralarini ko‘rishga majbur.
182. Yo‘llarda ta’mirlash ishlarini bajarishga javobgar mansabdor va boshqa shaxslar ishlar olib borilayotgan joyda yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlashga majbur. Bunday joylar, shuningdek yo‘ldan tashqariga olib chiqish imkoniyati bo‘lmagan ish bajarmayotgan yo‘l mashinalari, qurilish materiallari, qurilma va shunga o‘xshashlar tegishli yo‘l belgilari, yo‘naltiruvchi va to‘suvchi moslamalar bilan, sutkaning qorong‘i vaqtida va yetarlicha ko‘rinmaydigan sharoitda esa, qo‘shimcha qizil yoki sariq chiroqli ishoralar bilan belgilanishi kerak.
Ta’mirlash ishlari tugagandan so‘ng transport vositalari va piyodalarning xavfsiz harakatlanishi ta’minlangan bo‘lishi kerak.
183. Qonun hujjatlarida ko‘zda tutilgan hollarda tegishli mansabdor va boshqa shaxslar tomonidan DYHXX bilan belgilangan tartibda quyidagilar kelishiladi:
shaharlarda va avtomobil yo‘llarida harakatni tashkil etishni loyihalash, yo‘llarni harakatni tashkil etuvchi texnik vositalar bilan jihozlash;
yo‘llarni, temir yo‘llarni kesib o‘tish joylarini, avtomobilga yonilg‘i quyish shoxobchalarini, transport vositalarining konstruksiyalarini qurish, rekonstruksiya qilish loyihalari;
avtotransport vositalarining konstruksiyasi va (yoki) uning qismi yo‘l harakati xavfsizligi talablariga mos kelishi va avtomototransport vositalarini qayta jihozlash;
yo‘nalishli transport vositalari yo‘nalishlari va bekatlarining joylashishi;
yo‘llarda ommaviy sport va boshqa tadbirlarni o‘tkazish;
transport vositalarini qayta jihozlash, ularga maxsus yorug‘lik va tovush ishoralarini o‘rnatish, transport vositalari kuzovining yon tomoniga qiya oq chiziqlar tortish;
ushbu Qoidalarning 164-bandida keltirilgan transport vositalarining harakatlanishi;
boshqarishni o‘rgatish ruxsat etilgan yo‘llar ro‘yxati va chizmasi, harakat xavfsizligi bo‘yicha mutaxassislarni, avtomototransport vositasini yoki shahar elektr transportini boshqarish bo‘yicha amaliy mashg‘ulotlar instruktori va haydovchilarni tayyorlash dasturlari;
yo‘llarda transport vositalari va piyodalarning harakatiga xavf tug‘diruvchi har qanday ishlarni olib borish.
184. Zarg‘aldoq yoki sariq rangli miltillovchi chiroq-mayoqcha yo‘lda qurilish, ta’mirlash yoki tozalash ishlari olib borayotgan, shikastlangan, nosoz bo‘lgan, shuningdek qonunda ko‘zda tutilgan hollarda, boshqa transport vositalarini ortish va tashish ishlarini bajarayotgan, yo‘l harakatida qatnashayotgan gabarit o‘lchamlari ushbu Qoidalarning 164-bandida belgilangandan ortiq bo‘lgan hamda o‘ta og‘ir, katta o‘lchamli va xavfli yuk tashiyotgan transport vositalarida va maxsus qoidalar bilan belgilangan hollarda bunday transport vositalarini kuzatib kelayotgan transport vositalarida o‘rnatilishi kerak.
185. Barcha rangdagi chiroq-mayoqchalar transport vositasining tomiga yoki ustiga o‘rnatiladi. Mahkamlash usullari transport vositasi har xil sharoitlarda harakatlanganda ham o‘rnatilgan chiroq-mayoqchalarning mustahkamligini ta’minlashi kerak.
186. Transport vositalarining barcha rangdagi chiroq-mayoqcha va maxsus tovushli ishoralar bilan jihozlanganligi haqidagi ma’lumotlar transport vositasini ro‘yxatlash guvohnomasida ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak.
